Παναχαικη

Η Παναχαϊκή Γυμναστική Ένωσις 1891 (Π.Γ.Ε) ιδρύθηκε την Κυριακή 12 Φεβρουαρίου 1923 με την συγχώνευση του Παναχαϊκού Γυμναστικού συλλόγου που υπήρχε από το 1891 και της Γυμναστικής Εταιρείας που υπήρχε από το 1893, μετά από πολύχρονες προσπάθειες και συζητήσεις που ξεκίνησαν το 1900, αφού τα δύο σωματεία ήταν άσπονδοι αντίπαλοι στους αγωνιστικούς χώρους και όχι μόνο. Παρόλα αυτά κάποιοι παράγοντες και ποδοσφαιριστές δεν αποδέχτηκαν την ένωση και δεν εντάχτηκαν στο νέο σωματείο ιδρύοντας τον Λευκό Αστέρα, αμιγή ποδοσφαιρικό σύλλογο. Πρώτος πρόεδρος και πρωτεργάτης της συγχώνευσης ήταν ο Χρήστος Κορύλλος. Ως σήμερα η λαοφιλής "Μεγάλη Κυρία της Πελοποννήσου" και του Ελληνικού αθλητισμού καλλιεργεί πολλαπλά τμήματα με μεγάλη κατά καιρούς επιτυχία, εμπλουτίζοντας έτσι την παράδοση της. Έμβλημα της Παναχαϊκής είναι ο Ηρακλής που στεφανώνεται από την Νίκη.

Τα πρώτα χρόνια 1923-1940
Η Αθλητική και ποδοσφαιρική ομάδα της Παναχαϊκής το 1923

Τα πρώτα τμήματα της Παναχαϊκής ιδρύθηκαν το 1923. Οι πρώτοι παίκτες που τα απάρτιζαν ήταν ξένοι, από την Αγγλική παροικία της πόλης, και κυρίως Ιταλοί μετανάστες. Αργότερα προστέθηκαν Έλληνες, μερικοί εκ των οποίων ήταν αγγλικής ή άλλης καταγωγής, όπως ενδεικτικά οι: Πούλος Αντ., Αντωνόπουλος Θεμιστ., Μαρντικιάν Μαρντίκ, Λιακόπουλος Α., Γκιόλντι Α., Κωνσταντίνου Κ., Κωστόπουλος Ελευθ., Κατσάνος Γ., Ντίλλων Εδουάρδος, Μακ Λην, Οχάν Οχανιάν, Ευαγγελίου Σταύρος, Μπελεγρής Χρ., Μούλας Αθ., Κέκκος Π., Κωστόπουλος Π., Μανιατόπουλος Ανδρέας, Αργυρόπουλος Ανδρέας, Σχοινάς Κ., Κωστόπουλος Αλ., Μουσχοχωρίτης Ανδρ., Σουκοβίτης Γ., και άλλοι. Λόγω έλλειψης αντιπάλων, τα πρώτα παιχνίδια γίνονταν με τα πληρώματα των ξένων πολεμικών πλοίων που κατέπλεαν στην Πάτρα.

Το 1924 η Παναχαϊκή είχε δύο ισοδύναμες ομάδες ποδοσφαίρου, Α΄και Β΄, αφού τόσο ο Παναχαϊκός όσο και η Γυμναστική Εταιρεία είχαν ποδοσφαιρικά τμήματα. Συνέπεια αυτού ήταν μερικοί παίκτες να φύγουν από την Παναχαϊκή και να δημιουργήσουν άλλα σωματεία τα επόμενα χρόνια. Παράλληλα, το 1922, με την Μικρασιατική καταστροφή έρχονται στην Πάτρα χιλιάδες πρόσφυγες οι οποίοι φέρνουν μαζί τους την αγάπη τους για το ποδόσφαιρο, ιδρύοντας και αυτοί αρκετά νέα ποδοσφαιρικά σωματεία. Η κατάσταση αυτή έχει σαν φυσικό επακόλουθο την απόσπαση των συλλόγων από τον Σ.Ε.Γ.Α.Σ. και την ίδρυση της Ε.Π.Σ. Πατρών το 1927. Από το 1927, η νέα ένωση ξεκινά τη διοργάνωση πρωταθλήματος, στο οποίο η Παναχαϊκή πρωταγωνιστεί και το οποίο κατακτά πολλές φορές μέχρι το 1959, οπότε και δημιουργούνται από την Εθνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (Ε.Π.Ο.) οι εθνικές κατηγορίες. Αξίζει να σημειωθεί πως πριν την Ε.Π.Σ. Πατρών το πρωτάθλημα διοργανώνονταν από την Παναχαϊκή, από το 1923/24 έως και το 1925/26. Τότε, το πρωτάθλημα Ελλάδας ήταν τουρνουά των πρωταθλητριών ομάδων Αθηνών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης, με την Ε.Π.Ο. για πολλά χρόνια να έχει αποκλείσει τις επαρχιακές ομάδες. H Πάτρα, λόγω διαφωνιών των σωματείων και ανυπακοής στην Ε.Π.Σ.Π. , δεν κατάφερε να διοργανώνει τακτικό πρωτάθλημα και αυτό είχε ως επακόλουθo τον αποκλεισμό της από το πρωτάθλημα Ελλάδας.

Ανεξαρτήτως αυτού οι Αθηναϊκοί σύλλογοι πραγματοποιούσαν φιλικούς αγώνες στην πόλη, με αποκορύφωμα την 11η Αυγούστου 1945, όταν η Παναχαϊκή αντιμετώπισε την Εθνική Ελλάδος στο γήπεδο της και ηττήθηκε με 7-1. Το 1928 αντιμετώπισε τον [[Παναθηναϊκός|Παναθηναϊκό], τον οποίο κέρδισε με 4-3, το 1929 την Α.Ε.Κ. χάνοντας με 0-1, 0-2 και 0-6, ενώ με αντίπαλο τον Ολυμπιακό ηττήθηκε την ίδια χρονιά 2-5, το 1930 1-7 και το 1934 0-7. Η σημαντική διαφορά δυναμικότητας οφειλόταν, μεταξύ άλλων, στο γεγονός πως οι ομάδες της Αθήνας και του Πειραιά είχαν ήδη μια ποδοσφαιρική ιστορία 25 χρόνων με διοργανώσεις πρωταθλημάτων. Άλλα φιλικά με αθηναϊκές ομάδες: 27/3/1927 ΠΓΕ 2:3 Πέλωψ Αθηνών - 27/11/1927 ΠΓΕ 3:1 Α΄Β΄ ομάς Ατρομήτου Αθηνών - 18/4/1928 ΠΓΕ 2:3 Ελληνορωσσικός - 25/4/1928 ΠΓΕ 5:2 Πειραϊκός Όμιλος Φιλάθλων - 2/7/1928 ΠΓΕ 5:3 Ομάδα Τραπέζης Βιομηχανίας - 25/12/1928 Ατρόμητος Αθηνών 5:1 ΠΓΕ - 14/1/1929 Εθνικός 0:0 ΠΓΕ - 29/6/1929 Παλαιό Φάληρο 2:3 ΠΓΕ - 2/12/1929 Α'-Β' Παναθηναϊκού 3:0 Α' ΠΓΕ - 3/1/1930 Άμυνα Πειραιώς 1:0 ΠΓΕ

1940-1953

Το 1940 η Ελλάδα εισέρχεται στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και σταματά προς στιγμή κάθε αθλητική δραστηριότητα. Μερικά φιλικά παίζονται κατά την διάρκεια της κατοχής, ενώ το 1943 διοργανώνεται και κύπελλο Πατρών. Με την λήξη του πολέμου ξαναρχίζει το τοπικό πρωτάθλημα. Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο έπεσαν οι εξής αθλητές της Παναχαϊκής: Καπάτος Φώτης, Νιάρος Δημήτρης, Πολυμέρης Νίκος, Τσίρος Φίλιππας, Μαυρομάτης. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής η Παναχαϊκή συμμετέχει στο πρωτάθλημα της Πάτρας δίνοντας κάποιες χρόνιες προκριματικούς αγώνες στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα, χωρίς επιτυχία.

1954-1961: Εθνικά πρωταθλήματα

Το 1954 συμμετέχει για πρώτη φορά στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα και καταλαμβάνει την 6η και τελευταία θέση. Το 1955 αποκλείεται από τον Παναιτωλικό στα προκριματικά του πρωταθλήματος Νοτίου Ελλάδος, το 1956 καταλαμβάνει την 3η θέση στο πρωτάθλημα Νότου πίσω από Ολυμπιακό και Εθνικό Πειραιά με 13 βαθμούς, ενώ το 1957 κατατάσσεται πάλι τρίτη στο πρωτάθλημα Νότου. Το 1958 είναι δεύτερη στο πρωτάθλημα Νότου, το 1959 αποκλείεται στα προκριματικά από τον Παναιγιάλειο στο πρωτάθλημα Νότου, όπως και το 1960. Προκειμένου να αγωνιστεί μία ομάδα σε προκριματικά για το πρωτάθλημα Νοτίου Ελλάδος έπρεπε να κατακτήσει πρώτα το τοπικό, όπως έκανε η Παναχαϊκή όλες αυτές τις χρονιές. Μετά το πρωτάθλημα Νοτίου ή Βορείου Ελλάδος ακολουθούσε η τελική φάση του πρωταθλήματος Ελλάδος. Η περίπτωση του Παναιγιάλειου και του Παναιτωλικού, που ανήκαν στην ίδια ένωση, οφειλόταν στο γεγονός ότι η Ε.Π.Σ Πάτρας διοργάνωνε δύο πρωταθλήματα, ένα για τις ομάδες της επαρχίας Πατρών και ένα για τις ομάδες της Περιφέρειας (δηλαδή Αιτωλοακαρνανία, Ζάκυνθος, Κεφαλληνία, Ηλεία, Υπόλοιπο Αχαΐας). Έτσι, η ένωση κάθε χρόνο είχε δύο διαφορετικές πρωταθλήτριες.

1961-1975: Α' και Β' Εθνική

Το 1961 κατακτά το πρωτάθλημα Νότου και συμμετέχει για πρώτη φορά στην ιστορία της στην Β΄ Εθνική. Από τότε και μέχρι το 2007 δεν θα αγωνιστεί ξανά σε κατώτερη κατηγορία. Αμέσως πρωταγωνιστεί στην Β΄ Εθνική, στοχεύοντας κάθε χρόνο στην άνοδό της, την οποία εξασφάλισε το 1969. Στην παρθενική της παρουσία όμως στη μεγάλη κατηγορία υποβιβάζεται, καθώς κατηγορείται για απόπειρα δωροδοκίας στο παιχνίδι με τον Άρη. Κατά συνέπεια μηδενίζεται σε 13 αγώνες. Την επόμενη χρονιά ωστόσο πρωταγωνιστεί στην Β΄ Εθνική και επιστρέφει.

Το 1972 η Παναχαϊκή επιστρέφει στην Α΄ Εθνική και ξεκινά η πορεία της χρυσής ομάδας των Δαβουρλή, Ρήγα, Στραβοπόδη, Μιχαλόπουλου και άλλων προς τις επιτυχίες, με αποκορύφωμα την έξοδο στο κύπελλο UEFA. Την ίδια χρονιά τερματίζει 6η με 11 νίκες, 14 ισοπαλίες, 9 ήττες, και συνολικά τέρματα 40-35. Χαρακτηριστικό της δυναμικής που εξέπεμπε η ομάδα ήταν ο μέσος όρος των 8.773 εισιτηρίων, δεύτερος υψηλότερος μεταξύ των επαρχιακών ομάδων (πρώτη η πρωταθλήτρια Λάρισα το 1988).

Το 1973 καταλαμβάνει την 4η θέση στο πρωτάθλημα με 16 νίκες, 12 ισοπαλίες, 6 ήττες, τέρματα 42-27, και κερδίζει την έξοδο στο Κύπελλο UEFA. Ήταν η πρώτη επαρχιακή ομάδα που το κατάφερε, στερώντας παράλληλα το πρωτάθλημα από τον ΠΑΟΚ, τον οποίον κέρδισε μέσα στο γήπεδο της Τούμπας με 5-3 την τελευταία αγωνιστική, όταν με ισοπαλία θα ήταν πρωταθλητής.

Τα αποτελέσματα της Παναχαϊκής στο Κύπελλο UEFA της περιόδου 1973-1974 ήταν:
Το εισιτήριο του αγώνα Γκρατς-Παναχαΐκή 0-1

* Α΄ Γύρος:
o 20 Σεπτεμβρίου 1973 Γήπεδο "Απόστολος Νικολαΐδης" Αθήνα: Παναχαϊκή - ΑΚ Γκράτσερ Αυστρίας 2-1 (2-1) (16΄ Μιχαλόπουλος, 43΄ Σπεντζόπουλος)
o 3 Οκτωβρίου 1973 Γκράτς Γήπεδο "Λιμπενάουε Καζινό": ΑΚ Γκράτσερ Αυστρίας - Παναχαϊκή 0-1 (0-0) 5΄ Σπενζτόπουλος

* Β΄ Γύρος:
o 24 Οκτωβρίου 1973 Γήπεδο "Παναχαϊκής" Πάτρα: Παναχαϊκή - Τβέντε Εσέντε Ολλανδίας 1-1 (1-1) 11΄ Δαβουρλής
o 7 Νοεμβρίου 1973 Ολλανδία Εσέντε "Στάδιο Ντίκμαν": Τβέντε Εσέντε - Παναχαϊκή 7-0 (0-0)

Το 1974 τερματίζει 6η με 13 νίκες, 12 ισοπαλίες και 9 ήττες, τέρματα 42-37. Η μεταγραφή του Κώστα Δαβουρλή αντί του ποσού ρεκόρ των 10 περίπου εκατομμυρίων δραχμών στον Ολυμπιακό καταφέρνει ένα ισχυρό πλήγμα στα όνειρα των κοκκινόμαυρων φιλάθλων για ένα πρωτάθλημα. Το 1975 καταλαμβάνει την 7η θέση με 11 νίκες, 11 ισοπαλίες και 12 ήττες, τέρματα 41-39.

1976-2004

Το 1976 η Παναχαϊκή τερματίζει 10η και αρχίζει η καθοδική της πορεία αφού τα μεγάλα αστέρια της αρχίζουν και φεύγουν, ενώ τα χρόνια βαραίνουν τα πόδια τους. Έτσι κάθε χρόνο τερματίζει στις τελευταίες θέσεις του βαθμολογικού πίνακα μέχρι το 1980-81, οπότε και υποβιβάζεται στην Β΄Εθνική. Από τότε αγωνίζεται μεταξύ Α΄ και Β΄ Εθνικής, στερούμενη σε γενικές γραμμές σημαντικών διακρίσεων.

Το 1988 παίζει στην Α΄εθνική αλλά μηδενίζεται στον αγώνα με τον Πανσερραϊκό και υποβιβάζεται. Την ίδια ώρα οι Πατρινοί φίλαθλοι διαδηλώνουν στους κεντρικούς δρόμους της πόλης, στήνουν οδοφράγματα και συγκρούονται με την αστυνομία, προκαλώντας επεισόδια που έχουν ως θλιβερό απολογισμό 15 τραυματίες. Το Καλοκαίρι του 1996 η Παναχαϊκή συμμετείχε στο Kύπελλο Ιντερτότο παίρνοντας μέρος για δεύτερη φορά στην ιστορία της σε κάποια ευρωπαϊκή διοργάνωση (αποτελέσματα: Δυναμό Μόσχας - Παναχαϊκή 2-1, Γκένκ - Παναχαϊκή 4-2, Παναχαϊκή - Τορσάβν 4-2, Παναχαϊκή - Στάμπαεκ 1-1). Tο 2003 με επέμβαση του τότε υπουργού Βενιζέλου η Παναχαϊκή τιμωρείται για χρέη και αποβάλλεται από το πρωτάθλημα Β΄ Εθνικής στην ένατη αγωνιστική.
Κύπελλο Ελλάδος

Στο κύπελλο Ελλάδος οι καλύτερες πορείες της Παναχαϊκής ήταν τρεις φορές μέχρι τα ημιτελικά του θεσμού: το 1979, όταν αποκλείστηκε από την ΑΕΚ με 3-2 και 1-5, το 1986 όταν η ΑΕΚ για μια ακόμη φορά της στέρησε την πρόκριση στο τελικό (1-0, 0-3), καθώς και το 1997 όταν αποκλείεται στην ίδια φάση από τον ΠΑΟ (0-4, 0-3).

Επίσης η ΠΓΕ μετράει 7 παρουσίες στα προημιτελικά του κυπέλλου τις χρονιές: 1967, 1968, 1969, 1972, 1974, 1977, 2001